กิจกรรมที่ 6 การถ่ายทอดการใช้ประโยชน์จากไผ่
28/06/2023
อาจารย์คหกรรมศาสตร์ มทร.ธัญบุรี นำบัวสร้างลวดลาย เพิ่มมูลค่าให้งาน Eco print
14/08/2023
ผู้รับผิดชอบโครงการ
กลุ่มบริการและเผยแพร่งานวิจัย สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี
เรื่องกล้วยๆ ประโยชน์ตั้งแต่รากจนถึงผล
หากจะพูดถึงพืชหรือผลไม้ที่สามารถนำมาใช้ทำประโยชน์ได้เกือบทุกส่วน ตั้งแต่รากจนถึงผล คงหนีไม่พ้น “ต้นกล้วยหรือกล้วย” นั่นเอง กล้วย เป็นพันธุ์พืชล้มลุก ซึ่งสามารถปลูกได้ง่าย ส่วนใหญ่จะปลูกก่อนฝนลงช่วงเดือนเมษายนหรือพฤษภาคม เพราะไม่เสี่ยงต่อโรคและแมลงเหมือนช่วงหน้าฝน แต่ก็สามารถปลูกได้ทุกช่วงเดือน ขึ้นอยู่กับการดูแลและบำรุงต้นกล้วย ทั้งนี้ผลผลิตกล้วยไม่ว่าจะเป็นลำต้น ใบ เครือหรือผลกล้วยจะขนาดใหญ่ เล็กและสมบูรณ์หรือไม่นั้น ขึ้นอยู่กับชนิดของพันธุ์ การดูแลบำรุงและความสมบูรณ์ของกล้วยที่เราปลูกด้วย
“กล้วย” นับเป็นผลไม้ที่อยู่คู่คนไทยมานาน เป็นทั้งอาหารเด็ก อาหารกลางวันนักเรียน ผลไม้ให้พลังงานนักกีฬา ของหวานของผู้ใหญ่ ไปจนถึงผลไม้นิ่มๆ เคี้ยวง่ายของผู้สูงอายุ นอกจากรสชาติอร่อยหวานหอมจนสามรถนำมารับประทานได้ทั้งแบบสดๆ และแปรรูปเป็นสารพัดขนมแล้ว กล้วยยังมีประโยชน์ต่อสุขภาพมากมายอีกด้วย
ประโยชน์ของต้นกล้วย ไม้มงคลที่นิยมปลูกไว้ในบ้าน
- รากและลำต้น ตามตำรายาแผนโบราณ ใช้เป็นสมุนไพรนำมารักษาผิวหนังที่แดงปวด จากการถูกแดดเผา แผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวกหรือนำมาต้มจะช่วยแก้ร้อนในกระหายน้ำได้
- ลำต้นกล้วย หรือกาบลำต้น สามารถใช้ประโยชน์ได้หลากหลายมาก เริ่มตั้งแต่การทำอาหาร สามารถเป็นได้ทั้งอาหารคน เช่น การทำแกงหยวกกล้วย ทำน้ำขนมจีนหยวกกล้วย เป็นต้น การทำอาหารสัตว์ให้สุกรหรือไก่และเป็ด นอกจากนี้กาบกล้วยยังใช้ทำเป็นเส้นใยหรือทำเชือกกล้วยในการทอผ้า3. หน่อกล้วย สำหรับใครที่เป็นเกษตรกรที่อยากจะลดต้นทุนในการทำเกษตร การลดการใช้ปุ๋ยเคมีและยาสำหรับพืช มักจะนำหน่อกล้วยมาเป็นส่วนผสมหลักในการทำจุลินทรีย์หน่อกล้วย เพื่อใช้บำรุงพืชและผลไม้ในสวน
- ใบกล้วย สำหรับใบของกล้วยนั้น สามารถใช้ทำเป็นภาชนะแทนจานข้าว หรือประดิษฐ์เป็นภาชนะอื่น ๆ เพื่อใส่ของหรือใช้ใบในการห่อพืชผักได้ด้วย อีกทั้งยังสามารถมาทำเป็นมวนบุหรี่ ประดิษฐ์เป็นกระทงและพิธีกรรมบายศรีสู่ขวัญได้
- ปลีหรือหัวปลี นำมาทำเป็นอาหารโดยใช้ปลีเป็นผักกับน้ำพริกหรือกับขนมจีน รวมถึงการทำอาหารประเภทยำหรือแกงก็ได้ สำหรับหญิงหรือมารดาที่คลอดบุตรใหม่ ๆ ในรายที่ไม่ค่อยมีน้ำนมให้บุตรก็มักจะนำปลีกล้วยมาแกง เพื่อใช้บำรุงน้ำนมมารดาได้
- ก้านกล้วย นำมาฝานเป็นเส้นๆ ก็สามารถนำไปมัดของได้ หรือจะทำม้าก้านกล้วยเป็นของเล่นให้เด็กๆ ได้เล่นก็ได้อีกเช่นกัน
- ผลกล้วย แน่นอนว่าผลของกล้วยนั้นจัดว่าเป็นผลไม้ที่มหัศจรรย์อีกชนิดหนึ่ง สามารถใช้รับประทานได้ทั้งอ่อน แก่และสุก เป็นได้ทั้งผลไม้เป็นทั้งอาหารคาวและหวานได้ด้วย การทำอาหารคาวนั้นจะนำผลดิบมาทำอหาร เช่น ใช้ปรุงอาหาร ส้มตำ ส่วนผลแก่จะทำกล้วยฉาบ และผลกล้วยสุกสามารถนำมารับประทานสดได้เลยหรือจะทำเป็นกล้วยบวชชีหรือขนมหวานเมนูอื่น ๆ ได้หลากหลาย
ประโยชน์ของกล้วย ที่ดีต่อสุขภาพ
- ลดระดับคอเลสเตอรอล : เนื่องจากกล้วยเป็นผลไม้ที่มีกากใยอาหารอย่างพอเหมาะ จึงทำให้กล้วยมีส่วนช่วยในการควบคุมระดับคอเลสเตอรอลไม่ให้สูงเกินไป ซึ่งเป็นหนึ่งในปัจจัยที่จะช่วยลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคอื่นๆ ตามมา เช่น โรคเบาหวาน และโรคหลอดเลือดหัวใจ เป็นต้น
- ผลไม้ของคนอยากลดน้ำหนัก : กล้วย เป็นอาหารที่รับประทานแล้วอิ่มเร็ว อยู่ท้อง และให้พลังงานกับร่างกายได้เป็นอย่างดี แต่อย่างไรก็ตาม กล้วยเป็นผลไม้ที่มีน้ำตาล และยังไม่มีรายงานวิจัยไหนยืนยันว่าช่วยลดน้ำหนักได้ จึงควรบริโภคอย่างพอเหมาะ ควบคู่ไปกับการออกกำลังกาย
- ควบคุมระดับความดันโลหิต : สารโพแทสเซียมที่พบในกล้วยจะช่วยให้ร่างกายขับโซเดียมออกมาทางปัสสาวะได้มากขึ้น ส่งผลดีต่อระดับความดันโลหิตที่ลดลงตามไปด้วย
- ลดอาการท้องเสีย : เส้นใยอาหารที่ย่อยง่ายของกล้วย ช่วยลดอาการท้องเสียได้ เพราะกล้วยมีคาร์โบไฮเดรตที่ร่างกายไม่สามารถย่อยสลายได้ เป็นแหล่งอาหารของเหล่าจุลินทรีย์โปรไบโอติก ซึ่งเป็นแบคทีเรียชนิดดีที่พบในลำไส้ ช่วยลดอาการท้องเสีย ที่เป็นผลข้างเคียงที่เกิดจากการรับประทานยาปฏิชีวนะบางชนิดได้ด้วย
- แก้อาการท้องอืด : คาร์โบไฮเดรตที่ร่างกายไม่สามารถย่อยสลายได้ที่อยู่ในกล้วย ที่เป็นแหล่งอาหารชั้นดีของจุลินทรีย์โปรไบโอติกในลำไส้ นอกจากจะช่วยลดความเสี่ยงอาการท้องเสียแล้ว ยังรวมถึงปัญหาท้องอืดท้องเฟ้อได้อีกด้วย
- ดีต่อสุขภาพคนโลหิตจาง : กล้วย มีธาตุเหล็กที่ดีต่อสุขภาพของคนที่มีอาการโลหิตจาง เพราะการเพิ่มธาตุเหล็กในร่างกายจะช่วยเพิ่มการสร้างเม็ดเลือดแดงได้
ข้อควรระวังในการกินกล้วย
กล้วย เป็นผลไม้ที่ให้พลังงาน เพราะมีน้ำตาลที่ร่างกายสามารถดึงพลังงานไปใช้ได้ในทันที เพราะกับการกินเพื่อให้พลังงานในการออกกำลังกาย ดังนั้นหากคิดจะกินกล้วยเพื่อการลดน้ำหนัก ควรควบคู่ไปด้วยกันกับการออกกำลังกายด้วย หากกินมากไป อาจทำให้ร่างกายได้รับพลังงานมากเกินไป และอาจอ้วนได้
นอกจากนี้ ควรหลีกเลี่ยงการกินกล้วยดิบ เพราะกล้วยดิบจะมีแป้งมาก ย่อยยาก ทำให้ท้องอืด และท้องผูก เพราะเส้นใยอาหาร (เพคติน) ในกล้วยที่อาจไปดูดซึมน้ำในลำไส้ เมื่อลำไส้ไม่มีน้ำไปหล่อเลี้ยงกากอาหาร อุจจาระจึงแข็งตัวจนเกิดอาการท้องผูก
กล้วย ไม่ใช่อาหารเพื่อรักษาโรค ควรกินอย่างพอเหมาะในปริมาณที่เหมาะสม และออกกำลังกายเป็นประจำ ผู้ป่วยเบาหวานและโรคประจำตัวอื่นๆ ควรปรึกษาแพทย์ถึงปริมาณที่เหมาะสมในการกิน
วัตถุประสงค์ / ตัวชี้วัดของวัตถุประสงค์
เพื่อตอบสนองพระราชดำริ โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ (อพ.สธ.) / กิจกรรมการถ่ายทอดการใช้ประโยชน์จาก “กล้วย” โดยการการศึกษาความหลากหลายสายพันธุ์กล้วย การขยายพันธุ์กล้วยโดยวิธีเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ การใช้ประโยชน์จากกล้วย ด้วยเทคโนโลยีหลากหลายมิติ การใช้ประโยชน์จากสารสกัดกล้วยในการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์บำรุงผิว
ผลผลิตของกิจกรรมการถ่ายทอดการใช้ประโยชน์จาก “กล้วย” ภายใต้โครงการถ่ายทอดเทคโนโลยีการใช้ประโยชน์จากพืชและวัตถุดิบท้องถิ่นที่สำคัญ ในจังหวัดปทุมธานี และตัวชี้วัด
การนำสารสกัดจากเปลือกกล้วยหอมมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์เซรั่มบำรุงผิว / การแปรรูปผลิตภัณฑ์จากกล้วยเป็น Energy Ball ขนมพลังงานสูงจากกล้วย / การสร้างองค์ความรู้พื้นฐานการแปรรูปผลิตภัณฑ์เพื่อต่อยอดการสร้างรายได้ของกลุ่มเกษตรกร ผู้ประกอบการ ประชาชนทั่วไป และกลุ่มเครือข่ายในพื้นที่
พืชที่นำมาใช้ประโยชน์
กล้วยน้ำว้า / กล้วยหอมทอง / กล้วยตาก
ลักษณะผลงาน
ผลิตภัณฑ์จากกล้วยเป็น Energy Ball ขนมพลังงานสูงจากกล้วย และผลิตภัณฑ์เซรั่มสารสกัดจากเปลือกกล้วยหอม
การนำผลงานไปใช้ประโยชน์ (แนวทาง)
การใช้ประโยชน์จากพืชท้องถิ่นจากกลุ่มเกษตรกร ผู้ประกอบการ ประชาชนทั่วไป และกลุ่มเครือข่ายในพื้นที่จังหวัดปทุมธานีอย่างคุ้มค่า สำหรับการพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารเพื่อสุขภาพ และผลิตภัณฑ์ความงาม
นวัตกรรมที่คาดว่าจะเกิดขึ้นหลังจากดำเนินงานโครงการเสร็จสิ้น
Energy Ball ขนมพลังงานสูงจากกล้วย และผลิตภัณฑ์เซรั่มสารสกัดจากเปลือกกล้วยหอม
พื้นที่/ชุมชนเป้าหมาย
กลุ่มเครือข่ายศูนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษารังสิต และมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี
การถ่ายทอดเทคโนโลยีการใช้ประโยชน์จากพืชและวัตถุดิบท้องถิ่นที่สำคัญ
เรื่อง โครงการถ่ายทอดเทคโนโลยีการใช้ประโยชน์จาก “ความหลากหลายของกล้วย” ดังนี้
- สาธิตการขายพันธุ์กล้วยโดยวิธีการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อจากหน่อกล้วย
- ผลิตภัณฑ์เซรั่มสารสกัดจากเปลือกกล้วยหอม
- ผลิตภัณฑ์ Energy Ball ขนมพลังงานสูงจากกล้วย
สาธิตการขายพันธุ์กล้วยโดยวิธีการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อจากหน่อกล้วย
กล้วย เป็นพืชที่ปลูกดูแลง่ายสามารถเจริญเติบโตได้ในทุกสภาพพื้นที่และปลูกได้ทั่วทุกภาคของประเทศไทย กล้วยเป็นพืชที่มีความเกี่ยวเนื่องกับวิถีชีวิตของคนไทยมานาน ดังนั้น กรมส่งเสริมการเกษตรจึงได้ทำการคัดสายพันธุ์กล้วยที่มีคุณภาพดีเพื่อนำมาทำการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อและส่งเสริมแก่เกษตรกรที่มีความต้องการปลูกกล้วยพันธุ์ดี มีความต้านทานโรค รสชาติดีและที่สำคัญสามารถ ให้ผลผลิตได้อย่างพร้อมเพรียงกันเทคโนโลยีการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ เทคโนโลยีทางชีวภาพที่มีการนำมาใช้ในการขยายพันธุ์พืชให้มีปริมาณมากๆ ได้พืชพันธุ์ดีที่ปลอดโรคและให้ผลผลิตสูงก็คือเทคโนโลยีการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ ซึ่งเป็นวิธีการขยายพันธุ์พืชวิธีหนึ่งที่ใช้ชิ้นส่วนของพืชเช่น ลำต้น ตายอด ตาข้าง ก้านช่อดอก ใบ ก้านใบ เป็นต้น มาเพาะเลี้ยงบนอาหารสังเคราะห์ภายใต้สภาพที่ควบคุมเรื่อง ความสะอาดแบบปลอดเชื้อ อุณหภูมิ และแสง เมื่อชิ้นส่วนนั้นเจริญและพัฒนาเป็นต้นพืชที่สมบูรณ์ มีทั้งส่วนใบ ลำต้นและรากที่สามารถนำไปปลูกในสภาพธรรมชาติได้
ผลิตภัณฑ์เซรั่มผสมสารสกัดจากเปลือกกล้วยหอม
ผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางดูแลผิวหน้าสารสกัดเปลือกกล้วยหอม (Kluay Hom Thong banana peel Cosmatics) เนื่องจากในปัจจุบันประชาชนหันมาดูแลสุขภาพกันมากขึ้น และสนใจการใช้สมุนไพรเพื่อบำรุงผิว เพราะสภาพผิวมีโอกาสถูกทำลายจากอนุมูลอสิระอยู่ตลอดเวลา ทำให้เซลล์ผิวหนังมีความแข็งแรงของผนังเซลล์ลดลงโดยอนุมูลอสิระเป็นตัวการไปกระตุ้นให้คอลลาเจน ใต้ผิวหนังสลายเร็วขึ้นส่งผลให้ความสามารถในการรักษาความชุ่มชื่นและความยืดหยุ่นของผิวหนังลดลง จึงเกิดการเหยี่ยวย่น และริ้วรอย ผิวแห้ง แตกลาย หมองคล้ำ
สารสกัดเปลือกกล้วยหอม โดยสรรพคุณสารสกัดเปลือกกล้วยหอม (Kluay Hom Thong banana peel Extract ) สามารถต้านอนุมูลอิสระ ช่วยชะลอความเสื่อมของเซลล์ผิว และยังปรับสภาพผิว ฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ไทโรซิเนส ลดเลือนริ้วรอย เพิ่มความชุ่มชื้นให้กับเชลล์ผิวที่มีประสิทธิภาพสูง เหมาะกับผิวที่แห้งขาดความชุ่มชื้นจากสิ่งแวดล้อม และวัยที่เปลี่ยนไป
คุณสมบัติของเซรั่มเปลือกกล้วยหอม ใช้บำรุงผิว มีคุณสมบัติช่วยฟื้นฟูและปรับสภาพเซลล์ผิว
ขั้นตอนการเตรียมผลิตภัณฑ์เซรั่มสารสกัดเปลือกกล้วยหอม
- นำส่วนผสม Phase A โรย Guar Hydroxypropyltrimanium Chloride ลงในน้ำ ผสมให้เข้ากัน ปรับค่าความเป็นกรดด่าง ด้วยกรดมะนาว ให้มีค่าอยู่ระหว่าง 3.5 ถึง 4.5
- เติม Aloe barbadensis (Aloe vera) leaf extract / Sodium hyaluronate / Sodium gluconate ผสมให้เข้ากันกับข้อที่ 1
- นำส่วนผสม Phase B ละลาย Niacinamide ลงใน Distilled Water (aqua) และเติม Kluay Hom Thong banana peel extract / Phenoxyethanol ผสมให้เข้ากัน
- นำส่วนผสม Phase B เติมลงใน Phase A ผสมให้เข้ากัน
- นำเซรั่มเกสรบัวหลวงบรรจุลงในบรรจุภัณฑ์
การนำสารสกัดจากเปลือกกล้วยหอมมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์เซรั่มบำรุงผิว
ผลิตภัณฑ์ Energy Ball ขนมพลังงานสูงจากกล้วย
ขนมคลีน Energy Balls หรือ Power Ball เป็นผลิตภัณฑ์ที่เหมาะสำหรับทานเป็นมื้อเช้า มื้อก่อน pre-workout หรือหลังออกกำลังกาย post-workout snack หรือกินเล่นทดแทนเวลาอยากกินขนม สามารถทำง่าย อยู่ท้อง พกพาง่าย และอร่อย ส่วนปริมาณที่แนะนำคือ กินครั้งละ 2 – 3 ลูก เพราะ power ball เหล่านี้คือให้พลังงานสูงมาก
Energy Balls พวกนี้ มาจาก วัตถุดิบอาหารคลีนที่เลือกสรรมาซึ่งมีประโยชน์ต่อร่างกายสูง ไม่เอาไปทอด หรือใส่น้ำตาลพ่วงมาให้อ้วนฟรีๆ ส่วนผสมก็มาจากถั่วต่างๆ ทั้งอัลมอนด์ พิตาชิโอ วอลนัท ใครไม่มีก็ใช้ถั่วลิสงแทนได้ ธัญพืช มะพร้าว ข้าวโอ๊ต เนยถั่ว อินทผาลัม เม็ดมะม่วงหิมพานต์ ผลไม้ตระกูลเบอร์รี่ไว้เสริมสารต้านอนุมูลอิสระ วิตามิน และผง superfood มากมายที่หาง่าย มีอะไรบ้าง ก็เช่น คาเคา มัทฉะ ซินนาม่อน งาดำ เมล็กแฟลกซ์ (flaxseeds) เคล สไปรูลิน่า อาซาอิ เบอร์รี่ เป็นต้น
Energy Ball ขนมพลังงานสูงจากกล้วย สูตร Sun dried banana energy bars กล้วยตากเอ็นเนอร์จี้บาร์ เปลี่ยนแนวมาเป็น energy bar กันบ้าง สำหรับคนที่ชอบเคี้ยวแบบเหนียวนุ่ม และมีถั่วเป็นส่วนผสมถึง 3 อย่าง ช่วยให้เนื้อบาร์ มีความน่าสนใจเคี้ยวเพลินเป็น healthy bites หอมกลิ่นกล้วยตาก และซินนาม่อน หรืออบเชยซึ่งเป็น superfood อีกอย่างนึง สูตรนี้สามารถเก็บเข้าฟรีซแช่แข็งทานได้ 1 เดือน มีส่วนผสม ดังนี้
- กล้วยหอมตากแห้ง 1 ถ้วยตวง (sun dried banana 1 cup)
- ถั่วอะไรก็ได้แบบดิบรวมกัน 3 อย่างใช้ 1 1/2 ถ้วยตวง (1 1/2 cups of 3 kinds of raw nuts)
- อินทผาลัม 12 ลูก (12 pitted dates)
- ผงซินนาม่อน 1 ช้อนชา (cinnamon powder 1 teaspoon)
- งาขาว งาดำ (white and black sesame seeds)
ขั้นตอนการเตรียมผลิตภัณฑ์ Energy Ball ขนมพลังงานสูงจากกล้วย
- ปั่นถั่ว 3 อย่างรวมกันก่อนเทใส่ถ้วยใบใหญ่
- ปั่นกล้วยกับอิทผาลัมรวมกันเสร็จเทรวมกับถั่วที่ปั่นเตรียมไว้
- ใส่ผงซินนาม่อนลงไปคลุกเคล้าให้ส่วนผสมเข้า
- คลุกเคล้าให้ส่วนผสมเข้ากัน เอาแค่พอปั้นได้
- ปั้นเป็นก้อนแล้วนำไปกลิ้งกับงาขาว ดำคั่ว แล้วนำเข้าตู้เย็นอย่างน้อย 2 ชั่วโมง
|
|
การแปรรูปผลิตภัณฑ์จากกล้วยเป็น Energy Ball ขนมพลังงานสูงจากกล้วย
การถ่ายทอดเทคโนโลยีการใช้ประโยชน์จากพืชและวัตถุดิบท้องถิ่นที่สำคัญ
การถ่ายทอดเทคโนโลยีการใช้ประโยชน์จากพืชและวัตถุดิบท้องถิ่นที่สำคัญ เรื่อง โครงการถ่ายทอดเทคโนโลยีการใช้ประโยชน์จาก “ความหลากหลายของกล้วย” ภายใต้กรอบการพัฒนาชุมชนพึ่งตนเองตามแนวทางพระราชดำริ และหนุนเสริมการดำเนินการให้เป็นไปตามแผนกลยุทธ์การพัฒนามหาวิทยาลัยฯ จากการถ่ายทอดองค์ความรู้การใช้ประโยชน์จาก “กล้วย” ได้แก่ สาธิตการขายพันธุ์กล้วยโดยวิธีการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อจากหน่อกล้วย 2) ผลิตภัณฑ์เซรั่มผสมสารสกัดจากเปลือกกล้วยหอม และ 3) ผลิตภัณฑ์ Energy Ball ขนมพลังงานสูงจากกล้วย ให้กลุ่มชุมชน นักเรียน นักศึกษา หรือผู้ที่สนใจ เพื่อตอบสนองการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรที่มีศักยภาพได้อย่างยั่งยืน เอื้อกับวิถีชีวิตมีความเหมาะสมกับบริบทของชุมชน อันจะเป็นการเสริมสร้างรายได้และความมั่นคงให้กับชุมชน โดยทีมงานจากสถาบันวิจัยและพัฒนา ร่วมกับทีมวิทยากรจากผู้ประกอบการ / สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี / สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย และศูนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษารังสิต
ภาพกิจกรรมการถ่ายทอดการใช้ประโยชน์จากกล้วย
